Tekst:
Marleen Voorhorst, oktober 2002. Foto's: Guus Sakkers, september
2003
De Schoolsteegbosjes zijn in het bezit van de Gemeente Leusden, staatsbosbeheer
en Stichting De Boom. Er is in Leusden-Zuid nog een boer die een deel
van de akkers pacht (en dus bemest). Het Centrum voor natuur en milieu
in Leusden heeft er samen met Stichting de Boom voor gezorgd dat er in
dit beschermde natuurgebied twee maal per jaar excursies worden gehouden.
Dit om de mensen te laten zien waarom het gebied zo bijzonder is. Het
past bovendien bij de doelstelling van de gemeente Leusden om meer natuurgebieden
onder begeleiding open te stellen voor publiek.
De naam Schoolsteeg komt uit de periode dat aan dit weggetje ten tijde
van het gehucht Hamersveld een schooltje lag met slechts twee meesters.
De Schoolsteegbosjes beslaan ongeveer 75 ha. De helft daarvan is akkerland
en de andere helft bosjes. Een deel van het akkerland ligt weer tussen
kleine bosjes en hagen. Verder zijn er een aantal poelen gegraven.
Het weiland
Het akkerland wordt tegenwoordig niet meer bemest, met de bedoeling er
zogenaamd schraal land van te maken. Schraal land heeft een eigen vegetatie
en zal zich op den duur uiten als een bloemrijk grasland. Het duurt echter
wel vijftien tot twintig jaar voor het zover is. De weilanden laat men
begrazen door vee. Op dit
|
Lakenvelders beheren
de weilanden. |
moment lopen er op de weilanden lakenvelders, een koeienras dat niet
meer interessant is als melkvee. Het ras was bijna uitgestorven maar nu
zijn er weer zo'n 1000 in Nederland. Ze lopen hier rond om de grasmat
kort te houden en vanwege de cultuurhistorische waarde. Lakenvelders lopen
alleen in het groeiseizoen buiten en hebben een niet te zware hoefdruk;
dit is gunstiger dan de pony's en runderen die er eerst liepen, omdat
die door hun zwaardere hoefafdruk de grasmat kapot trapten en de gewenste
verschraling daardoor tegenwerkten.
|
|
|
Eikenhakhout, het enig overgebleven
exemplaar van een eikenhakhoutbos. |
Het bos: middenbos en hakhoutbos
De bosjes bestaan uit zogenaamd middenbos en hakhoutbos. Beide komen
niet veel meer voor in Nederland. Van het middenbos is er nog circa 900
ha en van het hakhoutbos is er nog circa 1500 ha in heel Nederland. Middenbos
is bos met hakhout en bomen, meestal eik of beuk. Het is daardoor een
strook met zowel stronken als bomen; een unieke combinatie.
Hakhoutbos is bos waaruit hakhout wordt gehaald. Het hout is niet zozeer
voor economisch belang, maar wordt weggehaald om het overgebleven bos
een hogere natuurwaarde te geven. Er komen door de variatie in hoogte
van stuiken en bomen veel verschillende levensgemeenschappen aan hun trekken,
met een grote diversiteit aan broedplaatsen. De rijke humuslaag biedt
veel ongewervelde dieren een thuis en de vele insecten die er leven trekken
weer veel insectenetende vogels. Verder bieden de stronken een goede groeiplek
voor veel en ook zeldzame mossen. Er komen zo'n 53 soorten vogels voor
en zo'n 200 verschillende soorten bomen en planten. Een ander voordeel
van hakhoutbos is dat het een goede schuilplaats is voor reeën en
fazanten.
Wetenswaardigheden
Al wandelend worden ook allerlei wetenswaardigheden over verschillende
planten verteld. Soms met wetenschappelijke achtergrond, maar ook soms
met een anekdote.
Wist u al dat de bloemen van klimop (hedera) een aasgeur afgeven waar
vliegen op af komen? De puntige bladeren groeibladeren zijn en de rondere
bladeren bloeibladeren? Dus als je een stekje wilt nemen moet je geen
bloeiblad nemen. Deze plant wurgt de boom waar hij tegenop groeit niet,
dit in tegenstelling tot kamperfoelie. Kamperfoelie is een plant die 's
avonds geurt, omdat deze bestoven wordt door een nachtvlinder die zich
voornamelijk oriënteert op geur.
|
|
|
Op de voorgrond een Gelderse roos met z'n
rode bessen. Op de achtergrond is nog net een ooievaarsnest te zien. |
We komen langs een beukenlaan waarvan het ontstaan nog niet achterhaald
is. De houtstructuur van een beuk is korrelig waardoor het hout niet splintert
en heel geschikt is voor het maken van speelgoed. In de beuken van de
Schoolsteegbosjes is de boommarter gesignaleerd. De boommarter, steenmarter,
visotter en das behoren tot de familie van marters. Het is vrij uniek
dat hier de boommarter voorkomt. Ook hermelijn en bunzing komen hier voor.
Hoe de natuur mooi samenwerkt is onder andere te zien aan de meeldauw
die we in deze tijd veel zien op jonge scheuten van eikenbomen (de zogenaamde
Sint-Jansloten). Dit is weer een voedingsstof voor het gele 22-stippelig
lieveheersbeestje.
Waar we ook op worden gewezen is het samenspel tussen elzen en brandnetels.
Brandnetels groeien, net als bramen graag op plaatsen waar veel stikstof
in de grond zit, een rijke voedingsbodem. Elzen vormen stikstofknolletjes
aan de wortels en daarom zie je elzen en brandnetels vaak bij elkaar.
De els is de enige boom die haar blad groen laat vallen. Andere bomen
trekken hun bladgroen (chlorofyl) in de herfst terug, waardoor de achterblijvende
kleuren rood, bruin geel en oranje de bladeren een andere kleur geven.
|
|
|
Een poel met kwelwater |
Gegraven poelen
Verder wandelend komen we langs een sluisje om de grondwaterstand te beheren.
Juist door de grondwaterstand wat te verhogen kan het gebied een hogere
natuurwaarde krijgen.
Dan komen we bij een van de paddenpoelen.Ze dienen als drinkplaats voor
reeën, maar bieden bovendien een goede paarplaats voor kikkers, padden
en diverse soorten salamanders. Een paddenpoel heeft goed licht nodig, zodat
de zon het water kan verwarmen.
Een amfibie heeft het water nodig om eieren in te leggen. Denk maar aan
de paddentrek naar hun water. De poel vult zich met kwelwater en regenwater.
Er komen twintig soorten libellen voor.
Huizenbouw
Verbaasd was ik toen ik hoorde dat winkelcentrum de Hamershof eerst gepland
was in een weiland van de Schoolsteegbosjes. Gelukkig heeft Dhr. Wanne
hier indertijd tegen gestreden en het voor elkaar gekregen dat er van
de Schoolsteegbosjes in 1982 een natuurmonument werd gemaakt. Stel dat
in de Langesteeg huizenbouw komt, dan zal de ecologische verbindingszone
tussen landgoed De Boom en het gebied richting Veluwe worden verbroken.
Reeën en andere dieren worden daardoor in hun leefgebied beperkt
en er zal daardoor inteelt kunnen plaatsvinden. Bovendien zal de bouw
veel water onttrekken aan de Schoolsteegbosjes, waardoor een groot deel
van de (moeras)planten, die afhankelijk zijn van kwelwater, zal verdwijnen.
|
Een kijkje op
het gebied waar nieuwbouwplannen voor zijn. |
Als je het in een groter kader bekijkt, is het van belang dat natuurgebieden
met elkaar verbonden blijven. In Leusden zitten we in een gebied dat de
Utrechtse Heuvelrug met de Veluwe zou kunnen verbinden. We praten dan
over de ecologische hoofdstructuur. Het zou voor het behoud van de Schoolsteegbosjes
erg wenselijk zijn als dit op elkaar afgestemd zou kunnen worden. Als
ook de liniedijk in dit gebied opgenomen zou kunnen worden is er ook een
ecologische verbindingsweg tussen het IJsselmeer en de Nederrijn.
Toekomst
Hoe dit alles zich in de toekomst zal ontwikkelen is echter een grote
vraag. Ook de boeren in de omgeving hebben hun stem, maar zullen misschien
ook inzien dat bepaalde processen nodig zijn om het belang van de natuur
te dienen. Wil je bepaalde doelen bereiken dan zul je elkaars standpunt
moeten begrijpen.
Het was voor mij een leerzame morgen en ik besef iedere keer weer dat
er nog veel over de natuur te leren is. We zeggen wel eens: 'hoe meer
je weet, hoe minder je weet'. Zelf ben ik door het IVN al veel wijzer
geworden wat betreft de natuur in de eigen leefomgeving. Het IVN biedt
ook vaak leuke korte cursussen of lezingen aan.
Meer weten: neem contact op met IVN Amersfoort (info@ivnamersfoort.nl)
of met het Centrum voor Natuur en Milieu De Schoolsteeg in Leusden (T
033 496 1732). Het is de moeite waard!
|